مگس سفید

مگس سفید یا سفیدبالک

 حشراتی در خانواده سفیدبالکان (Aleyrodidae) هستند. بیش از ۱۵۵۰ گونه از این خانواده توصیف شده‌است.

سفیدبالک‌ها از آفات مهم و پلی‌فاژ برای طیف وسیعی از محصولات کشاورزی مهم در بسیاری از نقاط جهان به ویژه در مناطق گرمسیری می‌باشد. سفیدبالک‌ها در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری و به ویژه در شرایط گلخانه‌ای بر روی گیاهان زینتی و محصولات گلخانه‌ای در جمعیت‌های خیلی بالا دیده می‌شوند.

ویژگی‌ها

اندازه سفیدبالک‌ها کوچک و سطح بدن و بال‌های آن‌ها به وسیله پودر سفید رنگی پوشیده شده‌است. در ظاهر این حشرات همانندی زیادی به یک پروانه کوچک دارند، اما در مقیاس کوچکتر، حشرات کامل این خانواده فعال بوده و می‌توانند آزادانه به اطراف پرواز کنند و عموماً در زیر برگ گیاهان و در حال تغذیه از شیره گیاهان مشاهده می‌شوند.

از نظر دگردیسی، حشرات این خانواده با سایر خانواده‌های راسته نیم‌بالان به جز شپشک‌های نر تفاوت دارند. در این حشرات پوره سن اول فعال است ولی پوره‌های سنین دو، سه و چهار در روی گیاهان ثابت هستند و همانند شپشک‌ها به نظر می‌رسند.

پوره‌ها با حشرات کامل از شیره گیاهان تغذیه می‌کنند و همانند شته‌ها ناقل بیماری‌های ویروسی مختلف هستند. در سفیدبالک‌ها بخشی از رشد بال خارجی و بخشی دیگر از رشد داخلی می‌باشد که به آن دگردیسی بینابین گویند.

این حشرات همانند شته‌ها تولید مقادیر زیادی عسلک می‌کنند که این عسلک در گیاهان باعث جذب گرد و خاک و مخصوصاً رشد قارچ‌های گَندروی می‌گردد. این عامل سبب کاهش مشتری محصولات گیاهان زینتی و گیاهان گلخانه‌ای در بازار می‌شود.

سفیدبالک‌ها همانند شته‌ها از توانایی بسیار بالایی در تولید مثل برخوردارند و جمعیت خود را در مدت زمان کوتاهی بسیار افزایش می‌دهند.

انتقال بیماری‌های ویروسی از طریق مگس‌های سفید

مگس سفید دارای زیرگونه‌های متعددی هستند که بیوتایپ B آن زیرگونه موجود در ایران است. این بیوتایپ یکی از خطرناک‌ترین و مقاوم‌ترین زیرگونه‌های مگس سفید است که سبب بروز آسیب‌های جدی به محصولات کشاورزی و خسارت‌هایی به آن می‌شود. این نوع حشرات می‌توانند آسیب‌هایی را بروی محصولات کشاورزی ازجمله گوجه‌فرنگی گذاشته و موجب شده است که اندک هوای پاک محیط شهری که توسط درختان تأمین می‌شود نیز به خطر بیفتد.

همچنین برخی مطالعات بر روی این حشرات نشان داده است که این موجودات می‌توانند آسیب‌های جدی بر روی افراد گذاشته و به علت انتقال بیماری و ویروس باعث ایجاد مشکلاتی برای بیماران خاص شود.

با توجه به کوچک بودن مگس سفید و اینکه قابلیت ورود به دستگاه تنفسی را از طریق حفرات بینی و دهان دارد، لذا این حشره می‌تواند سبب بروز التهاب و عفونت در دستگاه تنفسی فوقانی شده و زمینه را برای بروز عفونت‌های فرصت‌طلب قارچی و باکتریایی فراهم کند. افرادی که ساعت‌های طولانی در روز در محیط خارج از خانه حضور دارند یا افراد مستعد به ابتلا به بیماری‌های ریوی و عفونی، کودکان و افراد سالمند باید از ماسک‌های پارچه‌ای یا فیل‌تر دار استفاده کنند.

بیشترین توصیه برای مقابله و مراقبت درزمینه آسیب‌های مگس سفید مربوط به دستگاه تنفسی فوقانی است.

این حشره با ورود به مجاری تنفسی می‌تواند باعث تحریک مخاط شده و تظاهرات آلرژیک ازجمله عطسه و سرفه شده و همچنین آبریزش بینی را خصوصاً در کودکان، افراد مسن و بیماران مبتلابه بیماری‌های زمینه‌ای تنفسی و آلرژیک مانند آسم، بیماری انسدادی تنفسی مزمن (COPD) و... سبب شود. همچنین مگس سفید درزمینه انتقال آلودگی نیز می‌تواند تأثیرگذار باشد، این موضوع دربارهٔ افرادی که دارای نقص سیستم ایمنی از قبیل بیماران دریافت‌کننده پیوند، بیماران مبتلابه سرطان، یا آنهایی که از داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی استفاده می‌کنند، از اهمیت بیشتری نیز برخوردار است.

توصیه می‌شود که در صورت ورود مگس سفید به چشم‌ها به‌سرعت چشم‌ها را در معرض جریان آب قرار داده بشویند تا حشره و آلودگی‌ها خارج‌شده و در صورت ورود این حشره به مجاری بینی نیز می‌توان با شستشوی با آب آن را خارج کرد. تداوم حضور مگس‌های سفید موجب فاجعه زیست‌محیطی و بهداشتی برای شهروندان در محیط شهری می‌باشد

دشمنان طبیعی این حشرهٔ آفت

در برنامه‌های مبارزه بیولوژیک با آفت‌ها می‌توان از گونه‌های مختلف کفشدوزکها و به‌ویژه «کفشدوزک هفت‌نقطه‌ای» استفاده کرد این گروه از حشرات به دلایل بسیاری از اهمیت برخوردار بوده و توانایی کنترل جمعیت شته‌ها و انواع مختلف آفت‌ها را در فواصل زمانی اندکی دارند، به‌طوری‌که در شرایط مطلوب به طور متوسط روزانه از ۲۴ پوره شته باقلا تغذیه می‌کند و یک لارو کفشدوزک هفت نقطه‌ای در طول دوره رشد و نمو خود به طور متوسط از هزار شته و حشره بالغ آن از۹ هزار شته تغذیه می‌کند.^[۱۰]

از جمله مهمترین پارازیتوییدها و دشمنان طبیعی مگس سفید می‌توان زنبور ر Encarsia formosa، کفشدوزک سیاه (Delphastus pusillus) و شبگزهای گل(Anthocoridae) را نام برد.

زنبور فورموسا روی پوره‌ها ی مگس سفید تخمگذاری می‌کند و زمانی که لارو زنبور فورموسا از تخم خارج می‌شود داخل پوره‌های مگس سفید شده و از آنها تغذیه می‌کند و سپس به صورت زنبور بالغ خارج می‌شود.

کفشدوزک سیاه و شبگزهای گل نیز به صورت مستقیم از پوره‌هایی مگت بس سفید تغذیه می‌کنند.

دلایل طغیان در محیط شهری

از دلایل مهم طغیان این حشره در محیط شهری تغییرات اکو سیستم است؛ یعنی حشرات شکارگر از جمله زنبورها (که مگس سفید را شکار می‌کنند) از بین می‌روند، در نتیجه مگس‌های سفید افزایش می‌یابند.

در ایران

بررسی‌ها نشان می‌دهد افزایش جمعیت مگس سفید با از بین رفتن پارازیت‌های حشره به دلیل سم‌پاشی‌های بی‌رویه و مبارزه شیمیایی با آفات در اطراف شهر تهران و در سطح شهر و برخی مناطق مانند منطقه شش ایجاد شده است.

با وجود ادعای مسئولان بر بی خطر بودن این آفت، شهرداری تهران اقدام به مبارزه مکانیکی با آنها کرده و بنابر خبری به‌تاریخ ۲۹ شهریور ۱۳۹۳ رئیس سازمان پارکها و فضای سبز شهرداری تهران در گفتگویی مدعی شد که «دیگر مگس‌ها در سطح شهر نیستند.

بعد از چند سال حضور این حشره در تهران سازمان گیاهپزشکی و سازمان حفاظت محیط زیست نتوانسته‌اند تشخیص بدهند که این حشره از چه گونه‌ای است یا آن را اعلام نکرده‌اند. علیرضا نادری حشره‌شناس سازمان محیط زیست مهر سال ۹۴ در مصاحبه‌ای گفت که این سفیدبالک از گونه‌های شناسایی نشده است و هنوز نتوانسته ایم نوع دقیق آن را شناسایی کنیم. تا مهر سال ۹۵ هم فقط اعلام شده این است که این حشره از جنس Aleuroclava هست در حالیکه از این جنس تاکنون بیش از ۱۲۰ گونه توصیف شده و مشخص نیست این سفیدبالک از کدام گونه است و مشخصات دقیق آن چیست. اما در مشاهدات میدانی کاملا واضح است که این حشره ارتباط بسیار نزدیکی با درخت توت کاکوزا دارد و تجمع آنها روی برگهای این درخت کاملا مشهود است. توت کاکوزا یا توت کاغذی (Broussonetia papyrifera) نوعی درخت بومی شرق آسیاست که چند سال است که شهرداری تهران کشت آن را به صورت وسیع در تهران آغاز کرده است.

 

حشره شناسی پزشکی (Medical Entomology)

یکی از شاخه‌هی علوم پزشکی  می باشد به بررسی و مطالعه حشرات زیان آور که بری انسان مضر می باشد میپردازد.با اینکه بسیاری از حشرات ،‌کنه ها و…  با گزش خود موجب آزار و ناراحتی‌انسان می‌شوند ، با این حال مهمترین آنها از نظر پزشکی آنهایی هستند که بیماریهایی ازقبیل مالاریا، بیماری خواب ، تب زرد و بسیاری بیماری های ویروسی دیگر را منتقلل‌می‌کنند. علم حشره شناسی پزشکی در زمینه مبارزه با مهمترین بیماری های منتقله به‌وسیله حشرات، کوشش‌ها و اقدامات زیادی بعمل آورده و در تمام موارد، موثرترین راههای‌برخورد با بیماری را ارائه می‌ دهد.

نظر به به اینکه برای پیشگیری از انتقال بیماری ها لزوما میباید با ناقلین آنها مبارزه شود ،بنابراین اصولا لازم است که اکولوژی و عادات ناقلین دقیقا مورد بررسی قرار گیرند تا بهترین‌روش مبارزه با آنها انتخاب شده و به طور موثر اعمال گردد.
اگر چه حشره شناسی پزشکی اغلب موضوع جداگانه ای تصور می شود ولی نمی بایست‌آنرا از جنبه های انگل شناسی و بالینی بیماری جدا تصور نمود. 

یک حشره شناس پزشکی اطلاعاتی در زمینه زیست شناسی ،‌اکولوژی ، وفور فصلی ، ومحل نشو و نمای حشرات فراهم می‌آورد . با چنین اطلاعاتی است که یک حشره شناسپزشکی قادر است مناسب ترین روشهای مبارزه با ناقل و همچنین نحوه ارزشیابی عملیات کنترل را پیشنهاد کند.

ساس حشره ی خون ‌آشام تختخواب

---

حشرات از قدیمی ترین ساکنان کره زمین به حساب می آیند که از 250 میلیون سال قبل روی این سیاره سکونت دارند، حشرات یکی از بزرگ ترین ناقلان بیماری های انسانی هستند. 

---

خاطره تلخ بعضی از بیماری ها مانند تیفوس همگانی در جنگ جهانی که تعداد زیادی از جمعیت اروپایی شرقی را از بین برد فراموش نشده است. خطر طاعون، مالاریا و تب زرد از بین نرفته است، هنوز هم بر اثر بعضی از این بیماری ها جامعه بشری سالانه هزاران قربانی می دهد.

ساس تختخواب (Bed bug Cimex lectularius)

مهم ترین گونه موجود، ساس است. دو نوع ساس وجود دارد. ساس تختخواب و ساس معمولی که در منطقه گرمسیر و معتدل زندگی می کنند. بدن آن ها مسطح است و به آسانی از شکاف درز های دیوار و تختخواب عبور می کنند. اندازه این ساس ها بین 4 تا 5 میلی متر است. رنگ آجری و سطح بدن این حشره از کرک پوشیده شده، سر آن ها پنج ضلعی است و چشم درشت و سیاه رنگ دارند که با یک جفت شاخک چهاربندی به سر متصل می شود.

مشخصات زیستی این حشره

این گونه ساس ها معمولاً شب تغذیه می کنند و روزها خود را ماهرانه در شکاف ها و درزها مخفی می کنند. انسان بدون شک منبع اصلی خونخواری برای ساس های معمولی است و اگر به انسان دسترسی نداشته باشند به خوبی می توانند از حیوانات تغذیه کنند، ساس ها بعضی مواقع به تعداد خیلی زیاد در لانه مرغان، کبوتران و قفس موش ها تکثیر می شوند.

سگ ها و گربه ها نیز اغلب مورد حمله ساس ها قرار می گیرند. مقاومت ساس ها در مقابل گرسنگی فوق العاده زیاد است و در شرایط آزمایشگاهی توانسته اند، آن ها را بیش از یک سال بدون هیچ نوع غذایی زنده نگه دارند.

این حشره چه بیماری هایی را منتقل می کند؟

تحریکی که به وسیله گزش ساس ایجاد می شود، بدون شک بیشتر بستگی به حساسیت یا مصونیت شخصی دارد، تداوم گزش به طور دائم و بیش از معمول باعث کم خونی یا تحریکات عصبی، بی خوابی و ضعف عمومی می شود.

اهمیت پزشکی

1- ساس ها آزار گزش دارند. عکس العمل افراد نسبت به گزش ساس ها متفاوت است و ممکن است از خارش جزیی تا حساسیت های بسیار شدید بروز نماید. ساس ها به سبب داشتن خرطوم سخت و بلند از روی لباس و ملحفه نیز خونخواری می کنند.

2- در انتقال هپاتیت B نقش دارند.

3- چون ممکن است  به صورت دسته جمعی بر روی افراد خونخواری نمایند ایجاد کم خونی و کمبود آهن در بچه ها می نماید.

4- به جز موارد فوق ساس ها بیماری خاصی را منتقل نمی کنند.

درمان عوارض ناشی از گزش ساس ها

استفاده از لوسیون ها یا کرم های ضد عفونی کننده یا آنتی بیوتیک ها برای درمان عفونت های ثانویه ناشی از خارش، کاربردآنتی هیستامین ها برای تسکین خارش، از بین بردن منبع آلودگی

چه طور می توان با این حشرات مبارزه کرد؟

به دو روش. نخست روش فیزیکی با موازین بهداشتی، نظافت خانه و محیط مسکونی و بهسازی محیط، بازسازی درها و پنجره های کهنه و رنگ آمیزی آن ها، شست وشوی وسایل از قبیل پتو، انواع ملحفه به موقع با آب و دیگر روش شیمیایی، شامل سمپاشی با سموم فسفره پایروتیروئید زیرنظر کارشناسان.

سوسری ها (سوسک های فاضلاب و حمام )

*****

سوسک های حمام و فاضلاب در اصطلاح حشره شناسی با نام سوسری معروف هستند ؛ سوسری ها از متداول ترین آفات در بسیاری از خانه ها و ساختمان ها هستند که در طول شب برای جستجوی غذا در آپزخانه ها ، انبارهای مواد غذایی ، ظرف های زباله و فاضلاب دیده می شوند و بعلت عادات کثیف و بوی نامطبوع ، از آفات بشمار می آیند.

اغلب ساختمان ها و مجتمع های مختلف در کشور ایران و بخصوص شهرهای بزرگ ، با دوگونه از سوسری ها آلوده هستند:

- گونه " بلاتلا ژرمانیکا " و یا سوسری آلمانی:

این سوسری مختص آشپزخانه ها بوده و اغلب درد سر رستوران ها و شیرینی پزی ها و منازل می باشد، این گونه نسبت به سموم معمول ایجاد مقاومت کرده است لذا جهت ریشه کنی آن باید از روش های خاصی استفاده گردد.

- گونه " پریپلانتا امریکانا " و یا سوسری آمریکایی:

همان سوسک های فاضلاب هستند که منشا فاضلاب دارند و جهت ریشه کنی کامل آن، علاوه بر مجاری فاضلاب، محل عبور و مرور این حشرات نیز باید بطور کامل سمپاشی گردد.

مشخصات سوسری ها:

شکم بند بند و بیضی شکل، بال هایی که بطور متقاطع روی شکم قرار گرفته اند، رنگ قهوه ای بلوطی یا سیاه، اندازه ای بین یک تا پنج سانتیمتر.

سوسک ها پس از ورود به اماکن و مستقر شدن در محل مناسب، شروع به تخمریزی می کنند؛ تخم سوسک به تعداد 16 تا 48 عدد می باشد که درون پوشش یا کپسولی قهوه ای و لوبیا شکل، شامل دو ردیف موازی اتاقک های حاوی تخم به نام آئوتک ( Ootheca ) قرار دارد.

سوسری ها این کپسول ها را در محل های تاریک و دور از چشم در شکاف ها و درز ها گذاشته و یا به سطوح زیرین میز و صندلی یا تخت خواب، جعبه های چوبی و یا دیگر وسایل بسته بندی شده می چسبانند؛ کپسول ها بتدریج بزرگ شده و پس از مدتی سوسک های جوان سفید رنگ کوچک بدون بال از درون آن خارج می شوند.

از ابتدای تخم ریزی تا خارج شدن نوزاد سوسک (نمف)، 30 تا 50 روز طول میکشد؛ سوسری بالغ چند ماه تا یکسال زندگی می کنند و در این مدت عمل تخم ریزی چند بار تکرار میشود؛ سوسری ها منشا گرمسیری دارند اما برخی گونه های آنها در نواحی معتدل و نیز در قسمت هایی از خانه ها و ساختمان هایی که هوای گرم و مرطوب و غذای کافی وجود دارد بسر می برند.

نحوه زندگی سوسری ها

این حشرات مواد شیرین و نشاسته ای را ترجیج میدهند، آنها از شکر و شکلات های شیرین، شیر، پنیر، گوشت، نان و سایر غلات و همچنین از مقوا، جلد کتاب، چوب های روی سقف، کفی کفش، لاشه سوسری های مرده و فلج، خون خشک شده و تازه، مدفوع، خلط ، ناخن دست و پای افراد مریض و خواب تغذیه می کنند.

سوسری ها گرما را دوست دارند و پشت رادیاتوها و لوله های آب گرم مخفی میشوند، روزها در شکاف و درز دیوارها، چهار چوب درها و مبل ها پنهان میشوند، نقاط تاریک مانند تخت خواب، پشت یخچال، اجاق خوراک پزی و ظروف آشپزخانه، کابینت ها، توالت، حمام، لوله بخاری، محل نگهداری حیوانات، زیرزمین ها، داخل تلویزیون، رادیو و دیگر وسایل الکتریکی، آبروها و سیستم فاضلاب، محل اختفای سوسک هاست.

گروهی از سوسری ها از طریق راه رفتن و پرواز حرکت کرده و نیز همراه وسایط حمل و نقل، کشتی و هواپیما مسافت های طولانی را طی می کنند؛ مجاری فاضلاب، وسایل بسته بندی شده، جعبه بطری های نوشابه، کیسه های سیب زمینی، پیاز و سایر مواد غذایی که بگونه ای نامناسب انبار شده اند، اماکن و منارل آلوده مجاور، دودکش بخاری ها راه های انتقال این حشرات هستند.

اهمیت پزشکی و مبارزه با سوسری ها

سوسری ها از آفات مهمی محسوب میشوند که از کثافات، غذاهای فاسد، پارچه و چسب کتاب، تغذیه نموده و قسمتی از غذای هضم نشده خود را بر میگردانند، به دفع مدفوع روی غذا عادت دارند، از دهان و غدد خود ماده ای ترشح میکنند که در مسیر حرکت آنها و منابع غذاییشان بوی ماندگار و نامطبوعی ایجاد میکند.

سوسری ها با آلوده کردن مواد غذایی از طریق عوامل بیماری زای موجود در توالت ها، زباله ها و غیره باعث انتقال بیماری میشوند، سوسری ها عامل انتقال موارد زیر هستند:

- بیماری های باکتریایی: اسهال - دیسانتری - وبا - تب تیفوئید.

- بیماری های ویروسی: فلج اطفال.

- حامل تخم کرم های انگلی و نیز باعث ایجاد واکنش های آلرژیک مانند ناراحتی های پوستی، خارش، تورم پلک و ناراحتی های تنفسی.

راه های مبارزه با سوسری ها:

- جمع آوری و نگهداری مواد غذایی در ظروف درپوش دار در کابینت و یخچال.

- استفاده از زباله دان های دردار و قابل شستشو و استفاده از کیسه زباله.

- شستشو و پاک کردن کلیه سطوح، وسایل و سطل های زباله ابتدا با مواد پاک کننده مانند پودر و مایع ظرفشویی ( بمنظور حذف چربی و سایر مواد آلی که منبع تغذیه حشرات می باشند ) سپس ضدعفونی کردن آنها با مواد ضد عفونی کننده مانند پودر پرکلرین و وایتکس (جهت از بین بردن میکروب ها).

- استفاده از انبارها و زیر زمین های فاقد رطوبت و آب.

- بررسی بسته بندی ها، شانه های تخم مرغ، کارتن ها و نیز البسه شسته شده و مبلمان.

- مسدود کردن شکاف کف اتاق ها.

 

شناخت سموم و مبارزه با حشرات و جوندگان

اصولا سموم را به چهار دسته تقسیم می کنند که به ترتیب مصرف در بهداشت عبارتند از:

 ارگانو کلره ‏

 ارگانو فسفره

کارباماتها

پایروتروئیدها

الف: سموم کلره

این دسته سموم بیشتر در بهداشت مصرف داشته ولی امروزه به دلیل خاصیت ابقایی بیش از حد در طبیعت و نیز قابلیت تجمعی در بافت های چربی جانوران کمتر از آنها استفاده می شود.

سردسته این سموم سم ددت بوده که به جرات می توان گفت نقش آن در زندگی بشر به اندازه پنی سیلین بوده و با استفاده از آن توانستند ناقلین بیماری مانند : طاعون ، تیفوس ، تب زرد ، مالاریا ‏، بیماری خواب و ... را کنترل کنند.

به نظر اینجانب این سم با توجه به کم خطر بودن و خاصیت ابقایی بالا در اماکن و جاهای مناسب مثل مبارزه با مار و عقرب و رتیل و بویژه موریانه که نیاز به خصوصیات فوق دارد جزء بهترین گزینه ها خواهد بود.

سم دیگر این دسته لیندین بوده که بیشترین کاربرد آن در مورد حشرات و جوندگان خزنده و رونده مانند : عقرب ‏، رتیل ، مورچه ، موریانه کاربرد دارد.

سم لیندین به صورت ترکیب با سبوس سم اختصاصی بر علیه آبدوزدک می باشد.

ب: سموم فسفره

این سموم بیشتر در کشاورزی کاربرد داشته ولی امروزه با تغییر در فرمولاسیون برخی از این سموم مانند دیازینون و دورسبان و تبدیل آنها به سموم میکروکپسولی به نام دیاکاپ و امپایر 20 تحولی در استفاده از این سموم در بهداشت ایجاد نموده اند.

از این دسته از سموم می توان اکتیلیک ‏، دورسبان ، مالاتیون ، دیازینون و .. را نام برد که اصولا دارای سمیت بالا برای پستانداران بوده و بیشتر با غلظت 10 برابر معمول در کشاورزی در بهداشت مصرف می شوند. به عبارت دیگر غلظت پیشنهادی در بهداشت 10 برابر دوز پیشنهادی کارخانه جهت کنترل حشرات کشاورزی است.

این سموم بیشتر با غلظت 5/2% یعنی 250 سی سی در 10 لیتر آب در بهداشت مصرف می شوند.

از این دسته سموم بهتر است در مواقعیکه حشرات به سایر سموم مصرفی در بهداشت جواب نمی دهند استفاده نمود.

ج: سموم کاربامات

این دسته سموم نیز بیشتر در بهداشت مورد استفاده داشته ولی مهمترین ایرادی که برخی از این سموم دارند دیر اثر بودن تاثیر آنهاست از جمله این سموم می توان به کارباریل یا سوین  و پروپوکسور یا بایگون اشاره کرد.

از سم بایگون( مایع) بیشتر به صورت 5/2% برای مصارف بهداشتی استفاده شده و کارایی آن برای اکثر حشرات بسیار مناسب است .

از سم سوین (پودری) بیشتر به صورت پودری و یا محلول در آب برای مبارزه با حشرات و سایر بندپایان خزندن و رونده مانند : رتیل ، عقرب ، مورچه ، ملخ و ... استفاده می شود .

د: سموم پایروتروئید

امروزه بیشترین سموم مصرفی در بهداشت به دلیل کم خطر بودن آن برای انسان و سایر پستانداران از دسته سموم پایروتیروئیدی می باشد. از این دسته سموم می توان به سمومی مانند کوپکس ، آیکون ، پرمترین ، سیپرمترین ، دلتامترین  که بیشترین مورد مصرف را در کشور ما دارند،  نام برد.

در حال حاضر از آیکون یا لمبهادوسیهالوترین و دلتامترین 5% بیشتر در مبارزه با پشه ها بویژه ناقلین مالاریا و آغشته کردن پشه بندها  و مبارزه با پشه خاکی ها استفاده می شود.

سم پاشی تضمینی دفترکار ، منازل و رستوران

سم پاشی توسط متخصصین دانشگاه علوم پزشکی تهران(حشره شناسی پزشکی ) تخصص همراه با تجربه در این امر مهم با توجه به در معرض خطر بودن افراد و اثرات زیان بار سموم از اهمیت بالایی برخوردار است. متاسفانه مصرف بی رویه سموم توسط افراد غیر متخصص و غیر علمی اثرات زیانباری بر روی انسان ها و محیط زیست آن ها داشته و عدم شناخت سموم و اثرات انها باعث مقاومت حشرات و بندپایان به سموم در محیط شده است که می تواند باعث  مقاومت حشرات وبندپایان به سموم و سونامی سرطان در جوامع شود. دقت داشته باشید از بین بردن حشرات و بندپایان فقط در این امر ملاک کار نمی باشد بحث نحوه صحیح استفاده از سموم با توجه به نوع محیط و افراد متفاوت می باشد.

سموم و نحوه اثر

چگونه سم عمل می کند :
سم از راه هاهی گوناگون در بدن عمل می کند ؛ بعضی وارد جریان خون می شوند ، بعضی از     سم ها روی سلسله ی مرکزی اعصاب اثر می گذارند وباعث قطع تنفس ضربان قلب وسایر      فرایند های حیاتی زندگی می شوند بعضی از سم ها جاگزین اکیسژن موجود در خون شده ومانع از رسیدن اکسیژن به بافتها می شوند بلعیدن سم مستقیماٌ روی مجراها ی غذا تأثیر می گذارد ودر نتیجه ایجاد استفراغ ، درد وغالباً اسهال می کند . حلال های سمی ممکن است باعث سوختگی شدید لبها ، دهان ومری ومعده وایجاد درد شدید در این اندام ها هم بشوند .
عوارض ونشانه های عمومی :
عوارض ونشانه های مسمومیت بسته به ماهیت سم وراه ورود به بدن فرق می کند با گرفتن اطلاعات از مصدوم با یکی از حاضرین کوشش کنید که به درستی نوع سم را مشخص کنید واگر بلعیده شده کی وچقدر. اطراف مصدوم را بگردید شاید یک ظرف شامل ماده سمی که خالی شده یا هنوز هم مقداری ماده سمی دارد پیدا کنید .
- مصدوم ممکن است هذیان بگوید وحالت تشنج داشته باشد بدون اینکه سابقه ی این حالت در او موجود باشد .
- عوارض ونشانه ها ی خفگی ( ص ۴۲)
- بیهوشی ممکن است دست بدهد .
- اگر سم بلعیده شده باشد مصدوم ممکن است شروع کند به اوغ زدن و استفراغ کند یا دچار اسهال شود .
 
- سوختگی اطراف دهان در صورتیکه با حلال های شیمیایی تماس پیدا کرده باشد .
هدف :
باز نگهداشتن راه تنفس ورساندن مصدوم به بیمارستان .
درمان عمومی :
۱- خیلی سریع از مصدوم بپرسید که چه اتفاقی افتاد به خاطر داشته باشید که مصدوم هر آن ممکن است بیهوش شود ، نباید سعی کنید که مصدوم را وادار به استفراغ کنید . اگر در اطراف لبها یا دهان نشانه هایی از سوختگی مشاهده کردی به مصدوم آب یا شیر بدهید تا این سوختگی خنک شود .
۲- اگر مصدوم بیهوش بود ولی تنفس او حالت عادی داشت اورا در وضعیت بهبود قرار دهید (ص۲۴)
۳- اگر تنفس و ضربان قلب ایستاد بلافاصله روشهای نجات زندگی را شروع کنید (ص۱۸تا ۲۸)

* توجه دقت کنید که خودتان به سمی که ممکن است در اطراف دهان مصدوم  وجود داشته باشد آلوده نشوید.

۴- مصدوم را بلافاصله به بیمارستان برسانید وبه همراه او نمونه ای از جعبه محتوی قرص یا بطری یا هر چه که سم در آن بوده را به بیمارستان بفرستید.
سم خانگی :
بسیاری از مواد که در خانه پیدا می شوند ممکن است سمی باشند مثلاً صابون مایع ، وسایل آرایش ، کبریت ، تربانتین ، سفید کننده ها ، چسب ها ، مرگ موش ؛ رنگ برها ، حشره کش ها وسمی که برای سمپاشی گیاهان بکارمی رود کودکان بیشتر در معرض چنین مواردی هستند چرا که آنها نمی توانند از پی آمدهای نوشین یا خوردن اینگوهن مواد آگاه باشند عوارض ونشانه های اینگونه مسمومیت ها بسته به نوع سم فرق می کند امّا در اکثر موارد در این گونه مسمومیتها استفراغ ودل درد وجود دارد .
کودکان به خوردن داروها وقرص هایی که در قفسه های دارو وجود دارند علاقمند هستند اگر چه بیشتر داروها وقرص ها که در خانه وجود دارند در صدرتیکه مطابق دستوری مصرف شوند خطرناک نیستند  امّا بسیاری از آنها اگر بیش از اندازه مصرف شوند ایجاد مسمومیت می کنند . بعضی از داروها ی خطرناک قرص ها وکپسول هایی هستند که شیرین به نظر می آیند برای مثال بعضی از قرص های آهن آسپیرین بزرگسالان (بخصوص رنگی ها) .
توجـــه :
همیشه بطری ها وظرف ها ی محتوی مواد سمی را برچسب بزنید واز دسترس کودکان دور نگه دارید .

گیاهان سمی :
خوردن بعضی از گیاهان که در باغچه ی خانه یا در بیابان پیدا می شوند خطرناک هستند وتماس با بعضی از آنها باعث واکنش هایی حساسیتی (آلرژیک ) بدن می شوند .
کودکان بخصوص ممکن است به طرف این گیاهان جلب شده وآنها را بخورند.
آبنوس دروغین : تاجذیزی پیچ وقارچهای سمی مثالهایی از گیاهان هستند که معمولاً باعث مسمومیت می شوند . عوارض ونشانه های این مسمومیت ها شبیه به مسمومیت غذایی است . وخامت حال شخص بستگی دارد که چقدر از این گیاهان خورده باشد . اگر احتمال می دهید که مصدوم دانه یا برگ گیاهان سمی را خورده است مهمترین کار شما این است که را ه تنفس اورا باز نگه دارید واو را بلافاصله به بیمارستان برسانید .
مسمومیت غذایی:
وقتی غذا به طرز غیر بهداشتی نگهداری یا پخته شود ممکن است آلوده به باکتری ها شود که این باکتری ها ایجاد مسمومیت غذایی می کنند ؛ معمولترین این نوع باکتریها عبارتند از : استافیلوکوک که در مواد خوراکی تکثیر شده وایجاد مواد سمی (توکسین) می کند . دیگری سال موّنلاّ که یک باکتری عفونی است واز طریق اشخاصی که بهداشت را رعایت نمی کنند یا آشپزخانه های غیر بهداشتی انتقال پیدا می کنند.

عوارض ونشانه هامسمومیت ناشی از استافیلوکوک :
این عوارض ونشانه ها بین ۲تا ۶ ساعت پس از خوردن غذای آلوده ظاهر می شود .
* مصدوم دچار حالت تهوع شده وممکن است استفراغ کند.
* مصدوم ممکن است از دل درد شکایت کند وممکن است سردرد هم داشته باشد .
* در مراحل بعدی مصدوم احتمالاً دچار اسهال می شود .

عوارض ونشانه های شوک :
مسمومیت ناشی از سالمونلا:
عوارض ونشانه های ناشی از سالمونلا ممکن است حدود ۲ساعت پس از خوردن غذای آلوده          

- یا پس از یک یا دو روز ظاهر می شود.
 - مصدوم تب می کند .
  – مصدوم دچار اسهال خواهد شد .
- مصدوم حالت تهوع پیدا کرده وشروع به استفراغ می کند .
- مصدوم از درد شکم می نالد .
- عوارض ونشانه ها ی شوک.
هدف
خبر کردن پزشک

درمان :
با توجه به درمان عمومی مسمومیت که قبلاً توضیح داده شده عمل می کنند.
۱- مصدوم را وادار سازید استراحت کند .
۲- به مصدوم مقدار زیادی مایعات بدهید .
۳_ اگر در مورد وخامت حال مصدوم تردید دارید ا.و را به بیمارستان یفرستید .
 
مسمومیت دارویی:
این حالت معمولاً از استعمال دارو ویا مواد مخدر به شکل غلط یا به مقدار زیاد ناشی می شود.  استعمال غلط دارو معمولاً اینطور توصیف می شود .
مصرف سرانه ی دارو به طرز غیر بهداشتی دارو یا مواد مخدر ممکن است استنشاق خورد. یا نوشید یا به بدن تزریق شود . کسانی که به طرز غلط دائماً دارو یا مواد مخدر به خود تزریق می کنند . احتمالاً نشانه هایی از طریق زیر پوستی روی بدنشان مشاهده می شود . این نشانه معمولاً در قسمت جلوی ساعد نزدیک آرنج دیده می شود . اگر چه ممکن است در سایر نقاط بدن هم این نشانه ها مشاهده شود . رگهای این ناحیه برجسته تر وعفونی هستند.
داروهایی که معمولاً خود سرانه مصرف می شوند عبارتند از آرام بخش ها (مثل آمفتامین ها )مواد مخدری که معمولاً منجر به مسمومیت می شوند .
مخدر ها مثل هروئین ومواد توهم زا مثل ( ال اس دی ).
عوارض ونشانه ها:
عوارض ونشانه های مسمومیت ناشی از استعمال خود سرانه دارو ومواد مخدر بر حسب نوع دارو ومقدار مصرف فرق می کند . همیشه استفراغ بلافاصله پس از مصرف صورت نمی گیرد امّا باید مراقب آن باشید مردمک چشم ها به صورت غیر عادی گشاد یا تنگ می شود .
مواد مخدر :
این مواد ممکن است بصورت خوردن قرص یا استنشاق وارد بدن شود. تنفس ابتدا مشکل شده و سر انجام قطع می شود . مصدوم ممکن است نشانه های از تزریق روی یک یا دو بازو داشته  باشد .
آرام بخش ها :
تنفس کم عمق می شود . پوست مصدوم سرد ومرطوب می شود . ضربان سریع وضعیف ، احتمالاً بیهوشی .
محرک ها :
- مصدوم هیجان زده می شود . وبه فراوانی عرق می کند .
- مصدوم ممکن است دچار توهم ورعشه شود.
مواد توهم زا :
-  مصدوم مضطرب شده وعرق می کند.
- مصدوم ممکن است دست به رفتار عجیب غریب بزند .
مصرف بیش از اندازه ی آسپیرین :
- مصدوم ممکن است دچار دل درد شود . واستفراغ کند واستفراغ ممکن است خون آلود باشد.
- مصدوم ممکن است بی حال وخواب آلوده شود.
- مصدوم احساس می کند که گوشش زنگ می زند.
- اشکال در تنفس.
- مصدوم ممکن است به فراوانی عرق کند. و ضربان پر …
در مان :
آنچه را که تحت عنوان درمان عمومی مسمومیت گفته شده دنبال می کنیم . مصدوم را به صورت اورژانس به بیمارستان برسانید وبرای شروع روشهای نجات زندگی آماده باشید.
مسمومیت ناشی از الکل :
الکل ماده ای است که سلسله ی مرکزی اعصاب را کرخت می کند . تأثیر الکل بر افراد مختلف فرق می کند . نوشیدن الکل به مقدار کم تنها یک تغییر کوچک در حال عادی انسان ایجاد می کند ولی اگر نوشیدن ادامه یابد الکل روی ناحیه ی عالی استدلالی مغز قسمتی که مسئول کنترل شکیبایی وقضاوت انسان است اثر می گذارد . همچنانکه میزان الکل در خون افزایش پیدا می کند رفتار فرد مبالغه آمیز وهماهنگی در رفتار مختل می شود . سر انجام توانائی ذهنی وجسمی عمیقاً مختل شده وممکن است بیهوشی دست بدهد.
 
عوارض ونشانه ها :
- از تنفس مصدوم بوی الکل به مشام می رسد.
- مصدوم ممکن است نسبتاً هشیار باشد یا بیهوش شده باشد .
- اگر مصدوم بیهوش شده باشد ممکن است بتوانید او را بیدار کنید امّا دوباره خیلی سریع بیهوش می شود .
در مراحل اولیه بیهوشی :
- مصدوم تنفس عمیق می کشد .
- صورت مرطوب وبرافروخته است.
- نبض پر وکامل است .
در مراحل بعدی بیهوشی :
- ضربان سریع ولی ضعیف می شود.
- نفس کم عمق می شود.
- صورت مصدوم خشک وپف کرده به نظر می آید .
- چشمها ومردمک چشم ها ممکن است گشاد شود.

نکات مهم سموم

هر نوع ماده شیمیائی که برای کنترل آفات استفاده شود آفتکش یا Pesticide  نامیده میشوند. آفت ممکن است حشره، قارچ، علف هرز یا عوامل بیماریزا باشد. بنابراین حشره کشها، قارچکش ها یا علفکش ها از انواع آفتکش ها هستند. بعضی از آفتکش ها بسیار سمی بوده در حالی که بعضی از آنها برای انسان، حشرات مفید، گیاهان و حیات وحش کم خطر هستند. برچسبهای روی ظروف آفتکش ها حاوی اطلاعات فراوانی در خصوص نحوه استفاده آن آفتکش خاص میباشد. لذا اهمیت مطالعه و انجام توصیه های مندرج بر روی آن بر کسی پوشیده نیست.